11/13/2020 06:09:00 PM

„PRACUJ TYLKO, RADOŚĆ PRZYJDZIE SAMA”

Opowiem Wam, dlaczego pracuję tak, jak pracuję, a także dlaczego – jako wynik lub jako przyczyna – mam taką obsesję na punkcie planowania. Krótko, bo temat nie jest ani łatwy, ani przyjemny, ale może się komuś przydać, tak jak mnie się przydało.Słowa z tytułu posta znalazłam kiedyś w jakiejś książce o rozwoju; były przypisane Goethemu. Nie wiem, czy naprawdę je wypowiedział lub zapisał, ale lubię myśleć, że tak. Te słowa przetrwały ze mną (a ja z nimi, może po części dzięki nim) przez jakieś dwie dekady i tkwią we mnie dalej.

Od około osiemnastu lat choruję na depresję. Zastanawiałam się, czy powinnam napisać „choruję”, czy „cierpię”, bo oba określenia są dobre, ale najwyższy czas coraz głośniej mówić o depresji jako o chorobie, która może człowieka dopaść jak przeziębienie, zapalenie płuc czy nowotwór i tak samo jak lekka, średnia czy ciężka choroba fizyczna – wymaga leczenia. Kiedyś znajoma mnie przestrzegła: „Nie mów zbyt wielu ludziom, że masz depresję, bo nie wiadomo, kiedy to wykorzystają przeciwko tobie”. Rozumiem jej dobre intencje; ale w tym momencie zrobię to samo, co zrobiłabym w czasie przeziębienia, zapalenia płuc czy zdiagnozowania raka: uprzejmie informuję, że jeśli chcesz mnie skreślić z powodu mojej choroby, to spadaj, bo ja już zdążyłam cię skreślić.

Wróćmy do depresji i pracy.

W słowach Goethego (pozostańmy przy tym, że to jego słowa, przyzwyczaiłam się do tej myśli) tkwi niesamowita siła i… pomoc. Jednym z paskudnych aspektów depresji jest blokada woli psychicznej i aktywności fizycznej – nie zawsze się to zdarza, nie u każdego z takim samym nasileniem, ale poczucie bezsensu działań, własnej beznadziejności w tych działaniach i ogólnie nawalania na każdym miejscu i o każdej porze jest raczej standardem. Przekonanie, że nie nadaję się zupełnie do niczego i że każda moja aktywność jest nie tylko z góry skazana na porażkę, lecz również – może wręcz przede wszystkim – kompletnie idiotyczna, niekompetentna i immanentnie nieudana – to przekonanie w okresach nawrotu depresji jest jak wysypka, taka złośliwa, nawracająca i ciągle swędząca.

Paradoks polega na tym, że w najgorszych momentach ataku depresji to właśnie praca ratowała mnie i stawiała na nogi. W tym stwierdzeniu Goethego – „pracuj tylko, radość przyjdzie sama” – są mądrość i prawda niesamowicie, aż boleśnie, głębokie; żeby jednak je odczuć i zrozumieć, trzeba samemu wpaść najpierw w ten depresyjny rów, a potem za pomocą pracy zacząć się z niego wygrzebywać. Może „radość” w takich okresach to za dużo powiedziane, ale wrażenie, że jakoś się tam coś kontroluje, choćby regularne odpisywanie na maile służbowe czy dopilnowanie terminowego złożenia raportu, przywraca minimalny poziom stabilizacji własnej codzienności.

Najsilniej i najwspanialej odczułam to dziesięć lat temu, gdy w listopadzie 2010 roku pisałam drugą część doktoratu. Wstawałam o dziewiątej lub dziesiątej, jadłam śniadanie, chwilę czytałam dla rozrywki, a potem do drugiej nad ranem (z przerwami na jedzenie i czytanie) pisałam i pisałam. Potem twardy sen wymęczonej doktorantki, pobudka późnym porankiem i tak przez trzy tygodnie. Dopiero po oddaniu promotorowi wstępnie ukończonej pracy uświadomiłam sobie, że hej, przecież to listopad, mój najgorszy i najstraszniejszy miesiąc w roku, a tu go nawet dobrze nie zauważyłam, bo od rana do nocy pisałam, żeby się wyrobić z dedlajnem.

Myślę, że właśnie wtedy uświadomiłam sobie w pełni to, co wcześniej tylko jakoś odczuwałam: praca, taka, którą będę nawet nie lubić, a kochać, która mnie pochłonie i w której będę się mogła w pełni odnaleźć – ta praca jest w stanie uratować mnie w najgorszych okresach. Uratować w dosłownym sensie.

Dlatego nie należę i prawdopodobnie nigdy nie będę należeć do tej grupy ludzi, która chce oddzielać pracę – nawet bardzo lubianą – od życia prywatnego. U mnie się to nie sprawdza. Od lat wiem, że dla mnie jedynym rozwiązaniem jest praca, której nie zdołam oddzielić od życia prywatnego – która będzie ze mną zawsze, cokolwiek będę robić (czytam odmóżdżający thriller? Warsztat filologia ciągle w akcji! Scrolluję śmieszne memy na fejsie? Któryś się na pewno przyda na zajęcia ze studentami. Wpatruję się w sufit, w latającą pszczołę? Może mnie to zainspiruje do felietonu), gdziekolwiek będę się znajdować. Miałam już pracę, którą wykonywałam od 8 do 16, a potem zostawiałam za sobą i wracałam do domu. Szczerze mówiąc, nigdy nie czułam się tak sfrustrowana i zwyczajnie wkurzona własnym życiem, jak właśnie wtedy. Nigdy więcej. Nie moja bajka. W takim układzie słowa Goethego w ogóle mi nie pomagały.

Mówiąc jeszcze szczerzej, od dziecka miałam wbijane przez rodziców do głowy, że jeśli znajdę pracę, którą lubię, to tak naprawdę nigdy nie będę musiała pracować – nie w tym potocznym, męczeńsko-negatywnym sensie. Możliwe, że się zafiksowałam na tej myśli i zmodyfikowałam ją skrajnie pod swoje potrzeby. Tak czy inaczej – u mnie to działa.

Z tego po części wynika też moja listobsesja. Czym jest lista i planowanie? Choćby minimalnym trzymaniem własnej rzeczywistości i codzienności za mordę. Przynajmniej drobnym zachowaniem kontroli. Bodaj niewielkim, ale zawsze jakimś realizowaniem tego cytatu z tytułu posta, tego cytatu, który powraca do mnie w gorszych momentach.

Pracuj tylko. Radość przyjdzie sama – nawet jeśli nie będą to fajerwerki. Radość przyjdzie, ale tylko wtedy, gdy to, co robisz, ma dla ciebie jakikolwiek sens, jakąkolwiek wartość, jakiekolwiek pozytywne znaczenie.

Listopad jest koszmarnym miesiącem, w którym nawet listy biorą niekiedy L4. Listopad jest dla mnie koszmarnym miesiącem, rok po roku (szczególnie zaś w tym roku), i rok po roku wygrywam z nim w ten sam sposób – rozwalając mu depresyjny łeb moją pracą. Nie podskakuj mi, listopadzie. I tak cię przetrwam. Mam pracę, którą uwielbiam, a ty masz tylko trzydzieści dni i zawsze w końcu się skończysz. Przegrywasz na starcie.

fot. Pixabay