1/03/2019 03:01:00 PM

POSTANOWIENIA NOWOROCZNE SĄ NICZYM

Po raz kolejny na przełomie końcówki starego i początku nowego roku zauważam w blogosferze sporo tekstów poświęconych noworocznym postanowieniom. Przeważają dwa skrajne podejścia: albo postanowienia noworoczne to absolutne must have, bez którego nie wejdziesz porządnie w kolejny rok kalendarzowy, albo totalna bzdura, której co bardziej podatni na popkulturowe trendy samorozwoju dają się zwieść i w efekcie psują sobie ten nowy rok. Ja jestem gdzieś pośrodku.

Tytułowe „postanowienia noworoczne są niczym” to parafraza pięknego zdania, które znalazłam w jednej z najlepszych lektur 2018 roku: „Sztuce dobrego życia” Rolfa Dobellego. Cytowany przez autora Dwight Eisenhower miał ponoć mawiać: „Plany są niczym. Planowanie jest wszystkim”. Podpisuję się pod tym stwierdzeniem obiema rękami (jako osoba oburęczna mogę to zrobić bez problemu). Tak samo ma się kwestia noworocznych postanowień: są niczym. Czymś jest dopiero planowanie roku.

Mam za sobą licealno-studencki okres pod hasłem „postanowienia noworoczne”, czyli tradycyjnie: zestaw wielu życzeń i oczekiwań (często przyjętych odgórnie, bo moda, bo wypada, bo warto by według ogółu albo bo fajnie brzimą), ujętych z reguły bardzo ogólnie, bez ram czasowych i bez przemyślenia, jak to przełożyć na konkrety. Dopiero w drugiej połowie dwudziestki zaczęłam przyglądać się kwestii noworocznych postanowień uważnie, pod różnymi kątami, a w ciągu ostatnich paru lat dotarło do mnie bardzo wyraźnie: tak, noworoczne postanowienia to kompletna bzdura. Nie, wyznaczanie sobie celów i planowanie tego, co chce się osiągnąć w danym roku, to nie jest żadna bzdura. Problem tkwi w tym, że na poziomie werbalizacji postanowienia są postrzegane jako plany/cele, ale na poziomie projektowania pozostają dalej postanowieniami. Efekt – fiasko – nie powinien zatem dziwić.

SŁABE STRONY POSTANOWIEŃ

Cztery największe wady postanowień to ich ogólność, niedostosowanie do osoby, nieosadzenie w czasie i niepodzielenie na kawałki. Zobaczcie sami:

Ogólność

: postanowienia noworoczne są tak konkretne jak większość programów politycznych: będziemy dbać o prawo i sprawiedliwość, będziemy się troszczyć o zdrowie obywateli, będziemy chronić ludzi przed przestępcami. A konkrety? Sami wiecie, jak wyglądają polityczne konkrety, jeśli nie są to konkretne kwoty wpadające do politycznych kieszeni (bo przecież te kieszenie zasłużyły).

Tak właśnie jest z postanowieniami: to zestaw ładnie brzmiących haseł i życzeń, które nie zawierają konkretów. Na przykład: schudnę (fajnie, ale jak i co zrobisz potem, by znów nie utyć?), będę dbać o relacje z bliskimi (OK, a jak?), będę się rozwijać zawodowo (czyli?), będę dużo czytać (ile, czego, gdzie?); ukulturalnię się (znaczy: teatr czy brak przekleństw?); uporządkuję swoje finanse. Bardzo ładnie brzmi, prawda? Prawda. I daje bardzo szerokie pole do interpretacji, za to żadnych wskazówek i podpowiedzi, też prawda? Też prawda. Wyniki na koniec roku: schudłam dwa kilogramy (i przytyłam pięć, bo po schudnięciu znów jadłam wszystko jak leci); spotkałam się dwa razy z koleżanką A i trzy razy z kolegą B (w grudniu przed świętami, żeby odhaczyć postanowienie); zawodowo… utrzymałam pracę; czytanie – było, ale nie wiem, czy to dużo, czy mało, poza tym ciągle pozostaje wrażenie, że lektury dobrane z doskoku; byłam w teatrze (półtora raza: raz na spektaklu, raz po repertuar); uporządkowanie finansów – nadal mam stary debet, ale za to nie mam nowego.

Tylko skakać z radości.

Druga wada – niedostosowanie do osoby. Fajnie mieć postanowienia, które są na topie, są popularne i dają dużo lajków na fejsie. Gorzej, jeśli mimo swojej lajkolubności w gruncie rzeczy nie są tym, o co chodzi mnie jako konkretnej, pojedynczej i indywidualnej mnie. Schudnąć – a może ja wcale nie chcę schudnąć, nawet jeśli teoretycznie powinnam? Częste podróżowanie – a może ja wcale nie lubię podróżować albo akurat w tym roku, z jakiegoś powodu, zamiast podróży wolę zostać na miejscu? Bogate życie towarzyskie czy czytanie wszystkich najnowszych, świeżo wydanych powieści – a może wolę mniejsze grono znajomych i lubię czytać przede wszystkim literaturę dziewiętnastowieczną? A może największym wyzwaniem na 2019 będzie zrobienie czegoś, co innym wyda się zupełnie błahe, za to dla mnie ma ogromne znaczenie?

Dobry plan na nowy rok wymaga wsłuchania się w siebie, a następnie świadomego odrzucania wszystkiego, co konkretny planujący człowiek uzna za nieważne, niepotrzebne lub zwyczajnie nieciekawe. Nie według innych – według siebie. Wbrew pozorom to wcale nie jest łatwa umiejętność i na dobrą sprawę ćwiczymy ją przez całe życie; przełom noworoczny to po prostu jeden z momentów szczególnie inspirujących do przemyślenia, czego się chce – czego ja chcę, nie inni.

Nieosadzenie w czasie

, czyli trzecia wada: postanowienia noworoczne wpycha się, niczym resztki z lodówki, do jednego gara, na jedno szybkie gotowanie. Nieważne, że wszystkiego hurtem się nie da; nieważne, że niektóre punkty wymagają sprzyjającego momentu; nieważne, że zmiany są procesem długoterminowym. Nieważne, że garnek ma pojemność pięciu litrów, a my wepchnęłyśmy już siedem i dopychamy kolejne cztery. Nieważne. Trzeba hurtem, szybko i naraz, bo inaczej się zepsuje. Nic dziwnego, że garnek wreszcie eksploduje, a postanowienia po miesiącu, dwóch lub trzech wykończą nas do tego stopnia, że nie będziemy mogły na nie patrzeć.

Z nieosadzeniem w czasie wiąże się czwarta wada noworocznych postanowień – niepodzielenie na kawałki. Czyli znów: wszystko, naraz, hurtem, w całości. To trochę tak, jakby przyprowadzić dziecko do pierwszej klasy podstawówki i oczekiwać, że po pierwszym dniu będzie znało cały alfabet, po drugim – płynnie czytało i pisało, a po trzecim samodzielnie tworzyło wielostronicowe wypracowania. Głupie, prawda? A jednak sobie nie przyznajemy prawa, jakie ma (powinien mieć) każdy uczeń i każdy wprowadzający zmiany człowiek: prawa do osiągania kolejnych umiejętności po kawałku, krok po kroku. Nie. Postanowienia noworoczne powinny mieć formę instant, jak chińskie zupki: zalać, zamieszać, zjeść (i się zatruć).

Mam znajomego, którego ulubione powiedzenie brzmi: wszystko można, tylko małą łyżeczką. Ogromnie lubię tę jego małą łyżeczkę. Tak: po kawałku, krok po kroku, etapami.

Dobre strony postanowień noworocznych? No cóż… ładnie wyglądają pierwszego stycznia. Tak do szóstego albo dwunastego. Potem wyglądają coraz gorzej. Mniej więcej w marcu zaczynają przypominać Freddy’ego Kruegera.

PLANOWAĆ, A NIE POSTANAWIAĆ

Nie uważam, aby robienie planów i projektowanie sobie danego roku, miesiąca czy tygodnia było bezsensowne. Jasne, trzeba się liczyć z przypadkiem, z nieoczekiwanymi wydarzeniami, z niespodziewankami ze strony innych ludzi etc., ale jeśli kierować się tylko tym, to najlepiej siąść i nic nie robić, bo nawet pójście na studia czy podjęcie pracy byłoby w tym ujęciu bez sensu. Planowanie to chwytanie marzeń za pyszczek i zmuszanie, by choć trochę stały się realne. Wolę mieć marzenie urzeczywistnione w dziesięciu procentach niż nieurzeczywistnione w stu.

Od dwóch lat moje noworoczne zapiski są coraz bardziej planami i planowaniem, a nie postanowieniami. Nastawiam się na konkretyzowanie – co, gdzie, ile razy, w jaki sposób, od kiedy, do kiedy. Jasne, trudno to zawrzeć w spisie na cały rok (można by oszaleć przy notowaniu) – ale właśnie dlatego po zaplanowaniu roku nadchodzi czas planowania miesiąca, potem tygodnia, a potem każdego dnia. Tak, to pachnie control freakiem (dzień dobry!). Ale smutny control freak od szczęśliwego control freaka różni się podejściem do list, planów i planowań: smutny control freak postrzega je jako jedyną barierę między sobą a strasznym, nieskontrolowanym i destrukcyjnym światem; szczęśliwy control freak widzi je jako wsparcie w realizowaniu tego, o czym marzy. Świat i tak pozostanie nieskontrolowany. Ale swój mały ogródek można uprawiać. (Niedawno uświadomiłam sobie, że wreszcie przestałam być smutnym control freakiem i stałam się szczęśliwym control freakiem, więc teraz mam ochotę dzielić się tą radością).

Tworzenie planów i rozplanowywanie planów (celów) to nie jest jakaś wyższa szkoła jazdy, ale na pewno wymaga paru ćwiczeń; poza tym to coś, czego człowiek uczy się przez całe życie i co ciągle może ulepszać – to dobra wiadomość, bo oznacza, że planowanie jest umiejętnością dostępną dla każdego, a nie jakąś wyjątkową zdolnością, z którą tylko wybrańcom przyszło się urodzić. Zła wiadomość jest taka, że planowanie wymaga pracy – a praca to z kolei coś, o czym postanowienia noworoczne zapominają kompletnie. I to kolejny powód, dla których obecnie postanowień noworocznych nie cierpię, za to uwielbiam noworoczne planowanie.

Na koniec powiedzmy sobie szczerze: w przeciwieństwie do postanowień noworocznych planowanie można zacząć w każdym momencie; po prostu Nowy Rok jest jednym z tych przełomowych momentów, w których łatwiej zrobić podsumowanie jakiegoś etapu życia i pomyśleć o kolejnym. Niektórzy robią to w okolicach urodzin, inni w zupełnie indywidualnie wybranym czasie. Tadeusz Konwicki w „Małej apokalipsie” stwierdzał, że każdy ma swój osobisty koniec roku, a jego bohater miał go akurat w lipcu. U mnie osobisty koniec roku zbiega się z rokiem kalendarzowym, być może dlatego, że chwilę wcześniej mam urodziny i pod koniec grudnia najlepiej mi się robi podsumowania wszystkiego. Zresztą tak naprawdę to również wtedy robię plany na kolejny rok – nie 31 grudnia czy 1 stycznia, tylko ładnych parę dni wcześniej, i poświęcam na to trochę czasu oraz energii.

Ale o tym, jak skutecznie zaplanować rok, napiszę osobno w kolejnym poście. Może się komuś przyda – zwłaszcza gdy opadną zachwyty nad świeżo zrobionymi noworocznymi postanowieniami i pojawi się potrzeba czegoś bardziej realnego.

zdjęcia: PEXELS