8/26/2018 01:38:00 PM

10 SPOSOBÓW NA PROKRASTYNACJĘ

Jak pisałam ostatnio, prokrastynacja jest przypadłością, która potrafi nieźle człowiekowi utrudnić i unieprzyjemnić życie. Prokrastynacji nie da się tak po prostu powiedzieć: „Spadaj, lala, nikt cię tu nie chce”. Trochę przypomina kleszcza: gdy już raz capnie, nie chce odcapnąć, a pozbycie się jej wymaga ostrożności i umiejętności, inaczej bowiem więcej z tego szkód niż pożytku. Żeby wygrać w walce z prokrastynacją, trzeba mieć przebiegłość polityka wciskającego nam spleśniałą kiełbasę wyborczą, wytrwałość zdesperowanego studenta stojącego w kolejce do kserokopiarki oraz siłę książkoholika, który na wyprzedaży za złotówkę upolował całą bibliotekę i teraz chce ją dotaszczyć do domu.

Jednym słowem, nie jest łatwo. Ale też nikt nie powiedział, że ma być łatwo (niestety).

Od dłuższego czasu zbieram i testuję sposoby na zwalczanie prokrastynacji, wymyślam nowe, szukam kolejnych i sprawdzam cudze. Jestem otwarta na propozycje – Wielka Księga Sztuki Wojny z Prokrastynacją ma do zapisania jeszcze wiele wolnych stron. Na razie jako metody sprawdzone i skuteczne (przynajmniej w moim przypadku) mogę polecić tę dziesiątkę (każdej z nich nadałam indywidualną, niepowtarzalną albo nie aż tak powtarzalną nazwę – żeby im było miło, a mnie weselej):

1. TO-DO IS TO BE DONE!

Czyli lista rzeczy do zrobienia (tak! To-do listy rządzą!). To-do lista to niezbędnik dla osoby dotkniętej prokrastynacją (przypominam o Osobistym Teście Wyczuwającym Prokrastynację, jeśli jeszcze nie masz pewności, czy na to cierpisz). Najlepiej najpierw zrobić spis wszystkiego, co jest prokrastynowane, podzielić to według ćwiartek (o czterech ćwiartkach pisałam kiedyś tutaj, poza tym najbliższy post przegląd to-do list też właśnie im poświęcę) i zająć się tym, co ważne i pilne, a potem tym, co pilne, choć nieważne (żeby przestało zalegać).

Niestety prokrastynacja znalazła sprytny sposób na radzenie sobie z listami spraw do załatwienia: chowa te listy do segregatorów, szuflad, gdzieś na spód papierzysk. Lista schowana to lista stracona, bo czego oczy nie widzą i mózg nie musi ciągle rejestrować, tego prokrastynujący radośnie nie pamięta – ale ma czyste sumienie, przecież spisał, co musi zrobić, no i przecież się do robienia przygotowuje! Nie. Lista musi być na wierzchu, najlepiej zawieszona tak, by stale pchała się przed oczy i wrzeszczała wizualnie: „Rób mnie!”. Na uczelni swoje listy powiesiłam na korkowej tablicy, na którą nie dam rady nie patrzeć. Bullet Journal rozplanowałam tak, że trudno ignorować zapisane plany (i do tego niemal zawsze noszę go ze sobą). Kartkę z planem dziennym kładę sobie na biurku, żeby ciągle mi przeszkadzała i nie pozwoliła się odprokrastynować. Pomaga. Nie twierdzę, że w stu procentach, ale jednak pomaga.

2. TŁUCZANKI

Rozbijanie dużych zadań na mniejsze. Zdecydowanie działa, zwłaszcza w połączeniu z to-do listą: im mniejsze zadania częściowe, tym wprawdzie początkowo niby więcej do zrobienia, lecz na dłuższą metę – tym szybciej widoczne wyniki (bo kolejne małe fragmenty zostały załatwione) i tym większe poczucie sprawczości (bo kolejne zadania z to-do listy zostają odhaczone). Łatwiej się też zmobilizować: przecież, tłumaczy się swojemu mózgowi, zrobię na razie tylko takie jedno drobne, o, już jest, a teraz to i tamto drobne, zajmie chwilę, o, są... Naprawdę działa, ale jest jedno „ale”: niekiedy taka duża liczba małych zadań może przytłoczyć (bo tego tyyyleee), więc lepiej najpierw podzielić wszystko na kilka mniejszych elementów, a potem pokawałkować na drobnicę tylko pierwszy mniejszy element.

Czasem rozpisuję albo rozplanowuję w głowie jakieś sprawy w formie koszmarnie małych, drobnych kroków, bo dopiero to pomaga mi w ogóle zacząć. Pierwsze rzeczy mogą być wręcz bzdurne albo zrobione po drodze (na przykład punkt brzmiący: „Spisać plan działania” – czyli już to właściwie masz). Niekiedy pomocne jest też drobne oszustwo: wpisanie na listę dwóch albo trzech rzeczy, które właśnie zostały zrobione. Dzięki temu to-do lista nie wygląda tak koszmarnie przytłaczająco – w końcu jakieś skreślanki już są (w takim przypadku lepiej rozmyślnie porozmieszczać je w kilku miejscach spisu, na przykład jedno na samej górze, dwa w środku, jedno na końcu; takie skreślone zadania w różnych punktach bardziej odciążają to-do listę wizualnie – i psychicznie! – niż kilka skreśleń jedno po drugim. To-do lista, która ma wielki nieposkreślany zadek hipopotama, wcale nie motywuje. Chyba że ktoś lubi zadki hipopotama).

3. NAKŁADKA WSKAZÓWKOWA

Wyznaczanie ram czasowych na start i na zakończenie – bardzo pomaga. Jeśli się przychodzi do pracy z myślą o prokrastynowanym działaniu i o tym, że powinno się do niego zabrać już, teraz, zaraz, to kolejne minuty i godziny spędza się na myśleniu o tym, jak bardzo powinno się to zrobić i jak się nie chce albo że się to zrobi, tylko najpierw zrobi się tamto... a w ogóle to głowa boli i trzeba dziś wcześniej iść do domu.

Wycwaniłam się (tak sprytnie, że sama daję się na to nabrać): po przyjściu do pracy wyznaczam sobie godzinę, o której wykonam tę „tak nie mogę się do tego zabrać” czynność. Nie za wcześnie – przynajmniej sześćdziesiąt minut po rozpoczęciu urzędowania. I zanim określona pora nadejdzie, spokojnie, bez poczucia winy robię coś innego, a po głowie nie chodzi mi „powinnam jednak tamto... owamto tyle czeka, trzeba by już...”. Zauważyłam też, że czasem (nie zawsze, ale się zdarza), gdy już nadejdzie wyznaczona godzina, ja psychicznie jestem nastawiona na tę „tak nie mogę się do niej zabrać” sprawę i jakoś łatwiej się ją załatwia. Może dlatego, że mam spory zapas energii, którą wcześniej zużywałam na pełne poczucia winy myśli, na ich przeganianie i na szukanie wymówek, dlaczego wciąż coś odkładam.

4. MARCHEWA!

Marchewa, czyli marchewki, czyli nagrody (bo prokrastynacja przedstawia mózgowi zadanie jako kij, którym człowiek będzie się samodzielnie okładał. Taka wizja zniechęca nawet zdeklarowanych masochistów).

Nagrody za drobne części danego zadania powinny być możliwie niedrogie, łatwe do załatwienia, ale odpowiednio kuszące. Nagrody za zrealizowanie całego zadania albo jego dużej części muszą już być bardziej wypasione, żeby naprawdę miało się na nie chrapkę (to zmobilizuje do ruszenia z robotą) i by naprawdę się poczuło, że coś się zdobyło za swoją ciężką pracę.

Przy odchudzaniu wyznaczyłam sobie nagrodę za każdy zgubiony kilogram (ostatnio była to kolejna książka Dahla). Za to gdy dojdę do pewnej konkretnej wagi, mam obiecany pewien konkretny ciuch, o którym marzę. Za załatwienie prokrastynowanej sprawy w pracy mogę dostać od siebie spokojny wieczór z książką lub czasopismem albo czekoladę (i to byłoby na tyle, jeśli chodzi o odchudzanie... Chyba należałoby dodać, że nagrody nie powinny podstawiać sobie wzajemnie nóg, ale cóż...).

5. SPIS STRACHÓW

Lista rzeczy, które wzbudzają lęk, są prokrastynowane, nie można się do nich zabrać. Pomysł zaczerpnęłam ze „Zwyczajnego życia” Chmielewskiej – Tereska, główna bohaterka, za każdym razem, gdy życie ją przytłaczało, robiła listę takich swoich strachów. Działało (dlaczego, patrz punkt poniżej). W przypadku prokrastynacji Spis Strachów pozwala też spojrzeć dokładnie na sytuację, zobaczyć, co jest do zrobienia, uspokoić się, bo jednak nie ma tego tak koszmarnie dużo i to wcale nie takie straszne – albo odwrotnie, właśnie się przerazić, że jest tego tak makabrycznie dużo i trzeba w końcu ruszyć cztery litery, bo będzie katastrofa.

6. POGROMCY DUCHÓW

Drugą częścią robionych przez Tereskę list strachów było racjonalizowanie problemów, oglądanie ich z różnych stron, szukanie rozwiązań albo po prostu... godzenie się z nimi i wyciąganie wniosków (na przykład gdy matka jednego z pobierających korepetycje dzieci bezczelnie oszukała Tereskę przy wypłacie. No trudno, już się nic nie dało zrobić, więc po prostu z tym bachorem i z tą babą nigdy więcej nie można się zadawać, choćby smarkula całe życie miała siedzieć w tej samej klasie).

W przypadku prokrastynacji Pogromcy Duchów to lista sposobów, w jakie można zwalczyć lęki, obawy i prokrastynujące nastroje ze Spisu Strachów, powody, dla których nie warto się obawiać, a także... zagrożenia, jakie niesie ze sobą dalsze prokrastynowanie, zagrożenia gorsze niż same prokrastynowane sprawy.

7. BUDDA BY SIĘ OGARNĄŁ

Medytacja. Nie trzeba być buddystką, by po nią sięgnąć. Medytacja niesamowicie uspokaja mózg (po pierwszej byłam zdumiona, że niemal tydzień utrzymuje mi się pewien stan wyciszenia wewnętrznego) i pozwala nieco (albo o wiele) klarowniej zobaczyć różne sprawy – w tym własne lęki i odwlekania. Problematyczny opór przed działaniem też ulega zawieszeniu. Warto spróbować.

A jak nie medytacja, to...

8. NIECH ZIELSKO CIĘ PROWADZI

Nie, nie proponuję popalania zielska w ramach walki z prokrastynacją, serio. Zielsko to wszelkie trawy, krzewy, drzewa – jednym słowem, roślinność za domem. Najlepiej ze ścieżką dokądś. Czyli: idź na spacer. Spacer wśród zieleni, z dala od laptopa, biura czy domu, potrafi wyciszyć mózg, zobaczyć wyraźniej własne niepokoje, jednocześnie zaś nabrać do nich trochę dystansu. A brak dystansu to jeden z elementów, dla których prokrastynacja rozrasta się niczym chwast.

9. INFRASTRUKTUROWNIK

Zasada niektórych fachowców: zaczynam robić, a potem latam dookoła i szukam narzędzi, a potem orientuję się, że nie mam tych materiałów, tych i tamtych, i ciągle biegnę albo jadę je kupić – jest zasadą złą. I chyba stanowi swego rodzaju zasłonę dymną dla prokrastynatorów, którym miotanie się w poszukiwaniu narzędzi do zrobienia czegoś służy do odwlekania samego robienia.

Więc nie. Najpierw przygotowanie infrastruktury – czyli narzędzi i miejsca pracy, potem działanie. Plus porządek – chociaż sama jestem niezłą bałaganiarą, od pewnego czasu coraz bardziej doceniam porządek, zwłaszcza ten na wierzchu (biurko), bo gdy na wejściu do biura, gabinetu czy pokoju wita Cię kipisz pomieszanych papierów, odechciewa się wszystkiego. A prokrastynacja podsuwa słodko: „Chodź, zrobimy sobie superdokładne sprzątanie biurka, wraz z pucowaniem go pod spodem i wylizywaniem kurzu spomiędzy fug na podłodze”. Trzy dni później dalej prokrastynująco sprzątasz biurko, a prokrastynowane sprawy zaczynają pleśnieć i przygotowywać się do ogłoszenia niepodległości...

Podsumowując: porządek tak, ale raz na dobre i z regularnym (codziennym) porządkowaniem na bieżąco. Zwłaszcza przed wyjściem. W domu dalej jestem bałaganiarska, ale przed wyjściem z uczelni od paru miesięcy pilnuję twardo: biurko ma być czyste. Laptop, myszka z podkładką, telefon i nic więcej. Sterta papierów w szufladzie to wprawdzie też nie za dobra rzecz (jeszcze je ogarnę, słowo), ale przynajmniej nie dostaję nimi w twarz zaraz po wejściu do gabinetu.

Niestety to uporządkowanie szuflady, do której wkładam ważne bieżące dokumenty, nadal skutecznie prokrastynuję.

10. KOPANKA

Coś, co wreszcie popycha do działania, daje kopa, zbiera rozproszoną motywację. Jakieś słowo, zdanie, sygnał, cytat, pora dnia, sprzyjająca okoliczność, którą można wywoływać. Cokolwiek. Każdy musi znaleźć swoją Kopankę. Mnie pomaga wywieszona na korkowej tablicy lista rzeczy do załatwienia, przywoływanie w pamięci znacznie „straszniejszych spraw”, które jednak ogarnęłam, załatwiłam, pokonałam, wyobrażanie sobie, jak będzie cudownie, gdy to z siebie wreszcie zepchnę, a także przypominanie sobie, jak to w innej, równie prokrastynowanej sprawie wystarczyło wreszcie usiąść do roboty i nagle się okazywało, że to całkiem proste, mało bolesne i nawet ma przyjemne momenty.

Mocną kopanką są też dla mnie słowa, które ponoć wypowiedział Benjamin Disraeli: „Życie jest zbyt krótkie, by było małe”. Otóż to. Nie chcę małego życia – a prokrastynacja ogromnie je pomniejsza.

Ostatnio zaś pomógł mi koszmar – śniło mi się, że jeden z dobrych znajomych z pracy wysłał mi SMS z opisem, jak to beznadziejnie się ze mną pracuje, bo wszystko odkładam na potem, nic nie robię i w ogóle terminy u mnie leżą i kwiczą. Nie uwierzycie, z jaką energią i potrzebą działania się obudziłam. Ale na koszmary-Kopanki nie umiem niestety podać skutecznej recepty.

Znacie któryś z tych sposobów, wykorzystujecie? Macie inne? Podrzućcie, może mi też pomogą.

fot. z nowo odkrytego, cudownego PEXELS: stąd, stąd, stąd, stąd i stąd